Đối với trẻ sơ sinh, ngoài việc bổ sung dưỡng chất thì chăm sóc cơ thể, đặc biệt là bộ phận tai mũi họng rất quan trọng.
Có nhiều cách để làm việc này và một trong số đó là sử dụng nước muối sinh lý, nhưng vì bé còn quá nhỏ nên mẹ sẽ băn khoăn rằng: có nên dùng nước muối sinh lý cho con hay không? Nước muối sinh lý có an toàn với trẻ sơ sinh không?
Trong bài này mình sẽ giúp bạn trả lời câu hỏi trên và nhiều vấn đề khác liên quan đến nước muối sinh lý !
1. Nước muối sinh lý là gì?
Nước muối sinh lý là 1 loại dung dịch có thành phần bên trong là nước (H20) và muối (Nacl) được pha trộn với tỷ lệ 0,9%, tức là 1 lít nước thì 9g muối. Loại dung dịch này có tên “nước muối sinh lý” là bởi vì nó chứa lượng muối và áp suất thẩm thấu gần tương đương với môi trường sinh lý bên trong cơ thể người.
Vì có tính chất gần giống với dịch trong cơ thể cho nên nước muối sinh lý đóng vai trò chủ đạo trong quá trình bù dịch tuần hoàn. Để hiểu rõ hơn, mình lấy ví dụ như sau:
Nếu bạn bị mất nước do tiêu chảy thì có thể gây tụt huyết áp, nôn ói, ra nhiều mồ hôi… lúc này việc uống thêm nước sẽ làm tình trạng nặng hơn do nguy cơ rối loạn điện giải, bởi vì nước chỉ cung cấp trở lại cơ thể khi không có các chất điện giải. Chính vì vậy, trong trường hợp này bạn cần phải bù dịch bằng cách truyền nước muối sinh lý vào cơ thể thông qua đường tĩnh mạch.
Ngoài ra, nước muối sinh lý còn được dùng để rửa, vệ sinh niêm mạc trên cơ thể con người như mắt, mũi, tai…
2. Công dụng của nước muối sinh lý đối với trẻ sơ sinh
Tác dụng chính của nước muối sinh lý đối với trẻ sơ sinh là để rửa mắt, rửa mũi và chăm sóc tai cho bé. Cụ thể như sau:
- Đối với mắt: mắt trẻ sơ sinh rất hay có gỉ (ghèn) và chảy nước, tình trạng này nếu để lâu có thể dẫn đến viêm kết mạc, cho nên mẹ có thể dùng nước muối sinh lý để vệ sinh, đẩy gỉ ra khỏi mắt, làm trôi đi các loại vi khuẩn gây bệnh, làm dịu mắt bé.
- Đối với tai: cũng như mắt, nhiều khi bên trong tai bị bẩn, có nhiều ráy tai sẽ khiến bé cảm thấy khó chịu, ngứa ngáy, dùng nước muối sinh lý để làm sạch, rửa tai cho bé.
- Đối với mũi: mẹ có thể nhỏ vài giọt để vệ sinh mũi cho bé sau khi tắm. Đặc biệt trong các trường hợp bé bị nghẹt mũi, viêm mũi do thay đổi thời tiết thì nước muối sinh lý sẽ loại bỏ các chất nhầy, đẩy trôi vi khuẩn, giúp bé dễ thở hơn.
3. Tác hại của nước muối sinh lý đối với trẻ sơ sinh
Nước muối sinh lý sẽ là hiểm hoạ lớn đối với trẻ sơ sinh nếu như cha mẹ sử dụng không đúng cách.
Hầu hết các bộ phận trên cơ thể con người đều có khả năng tự vệ sinh và các hoạt động này được diễn ra một cách nhịp nhàng, với mắt mũi tai cũng vậy. Bên trong các bộ phận trên có một lớp niêm mạc, lớp này có chức năng tiết ra chất nhầy để làm ẩm không khí đi vào.
Khi bụi bẩn, vi khuẩn theo không khí xâm nhập thì sẽ bị lớp nhầy này giữ lại sau đó cuốn trôi ra ngoài bằng các đường thoát tự nhiên. Ngoài ra, lớp nhầy này giống như một hàng rào chống lại bệnh tật và các loại men tiêu huỷ trong tế bào sẽ được đào thải, khử khuẩn thông qua lớp dịch nhầy trên.
Chính vì vậy, nếu bạn dùng nước muối sinh lý thường xuyên hoặc dùng với liều lượng quá nhiều thì vô tình đã đánh bay lớp nhầy và làm giảm chức năng bài tiết chất nhầy của niêm mạc.
Nhiều mẹ hiện nay có thói quen thường xuyên dùng nước muối sinh lý cho con, ngày nào cũng dùng với ý nghĩ làm như vậy tai, mũi, họng bé luôn được sạch sẽ và phòng chống lại các loại bệnh. Đó là 1 sai lầm nghiêm trọng.
Lạm dụng nước muối sinh lý sẽ khiến các bộ phận như mũi, tai, mắt mất dịch tiết, xoá mòn lớp niêm mạc, từ đó khiến cho trẻ bị khô rát, gây kích ứng, chảy nước thậm chí là viêm nhiễm mãn tính.
Ngoài ra, thói quen sử dụng nước muối sinh lý hàng ngày còn làm cho bạn cảm thấy trẻ luôn bị bệnh, rồi trong quá trình vệ sinh làm không đúng có thể dẫn đến chảy máu, vi khuẩn xâm nhập vào trong cơ thể gây viêm mũi, viêm tai giữa…
Nước muối sinh lý là một loại dung dịch lành tính và nó chỉ có tác dụng làm lỏng các loại dịch đặc, loại bỏ dị vật, gỉ tai, cuốn trôi vi khuẩn chứ không có khả năng diệt khuẩn như nhiều người lầm tưởng. Cho nên việc thường xuyên đưa nước muối sinh lý vào mắt, mũi, tai gần như không có tác dụng gì khi mà niêm mạc vẫn đang bình thường, bé vẫn đang khoẻ mạnh.
Tóm lại, nước muối sinh lý phù hợp khi trẻ bị viêm mũi, ngạt mũi, gỉ mắt nhiều, gỉ tai nhiều, làm thông thoáng các bộ phận trên. Ngoài ra, nếu bé tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, khói bụi thì cha mẹ cũng có thể dùng để vệ sinh.
Cha mẹ hãy nhớ, không nên cho trẻ sơ sinh dùng nước muối sinh lý hàng ngày, chỉ dùng khi rơi vào 1 trong những trường hợp trên.
4. Ưu nhược điểm của nước muối sinh lý
Ưu điểm
Hầu hết các bà mẹ đang nuôi con nhỏ đều sử dụng nước muối sinh lý để vệ sinh mắt, mũi, tai cho bé bởi loại dung dịch này có nhiều ưu điểm như:
- Thành phần nước muối sinh lý không có chất hoá học, an toàn và không ảnh hưởng tới sức khoẻ của trẻ sơ sinh.
- Cách dùng đơn giản, không cần quá nhiều kỹ năng như dùng thuốc.
- Được bán đại trà, bạn có thể mua được ở bất kỳ hiệu thuốc nào mà không cần đến kê đơn của bác sĩ, thậm chí còn có thể tự pha chế tại nhà.
Nhược điểm
Tuy nhiên, không có gì là hoàn hảo cả. Nếu bạn không sử dụng đúng cách, không đúng liều lượng thì nước muối sinh lý lại là con dao hai lưỡi.
- Trong quá trình sử dụng nước muối sinh lý nếu tay bạn không sạch thì có thể lây nhiễm vi khuẩn sang cho bé. Mắt, mũi, tai của trẻ sơ sinh là những bộ phận rất nhạy cảm, khi vi khuẩn xâm nhập thì có thể gây bệnh ngay lập tức.
- Nếu bạn cho bé dùng 1 lọ nước muối cùng với nhiều người thì có thể xảy ra nguy cơ nhiễm khuẩn chéo rất nguy hiểm.
- Dùng nước muối sinh lý quá nhiều hoặc dùng loại có tỷ lệ pha chế không chính xác sẽ dẫn đến khô mũi, mắt, tai…bé khó thở, buồn nôn và quấy khóc.
5. Nên dùng nước muối sinh lý loại nào cho trẻ sơ sinh?
Như đã nói ở phần đầu, nước muối sinh lý có thành phần được pha chế theo tỷ lệ 0,9% (1 lít nước, 9g muối). Tuy nhiên, việc làm sao đảm bảo được nồng độ như trên hay chất lượng nước và muối có đảm bảo hay không là vấn đề cần quan tâm. Đặc biệt trẻ sơ sinh có làn da rất mỏng cho nên chất lượng nước muối là yếu tố then chốt, ảnh hưởng đến sự an toàn của bé.
Thị trường hiện nay có nhiều loại nước muối sinh lý nên rất khó kiểm soát chất lượng. Nước và muối làm từ các nguồn nguyên liệu bẩn, không đảm bảo tỷ lệ thì có thể gây nhiễm khuẩn, ảnh hưởng đến sức khoẻ, gây các bệnh như nhiễm khuẩn mắt, viêm tai, viêm mũi…cho bé.
Hiện nay có 3 loại nước muối sinh lý đó là: loại để nhỏ mắt, mũi, tai; loại để rửa vết thương và loại dùng để tiêm truyền. Cha mẹ hãy chú ý mua đúng loại và sử dụng đúng mục đích. Ngoài ra, nước muối sinh lý còn được chia thành loại đóng chai 500ml hoặc 10ml và loại nước muối sinh lý đơn liều.
Nước muối sinh lý đóng chai
Đây là loại phổ biến nhất, được nhiều người sử dụng nhất, thường được đóng trong chai 500ml hoặc 10ml. Ưu điểm là giá rẻ, dễ mua và có thể dùng trong thời gian dài. Tuy nhiên, đây cũng chính là nhược điểm của loại nước muối sinh lý này. Việc dùng đi dùng lại, thậm chí nhiều người trong gia đình cùng sử dụng 1 lúc sẽ làm tăng nguy cơ lây nhiễm chéo, vi khuẩn, virus có thể xâm nhập vào nếu như bảo quản không tốt.
Nước muối sinh lý đơn liều
Mới xuất hiện tại Việt Nam trong vài năm trở lại đây và đang được nhiều bà mẹ bỉm sữa tin dùng. Loại này được chia thành từng ống nhỏ, mỗi ống là 1 liều với dung tích 10ml hoặc 5ml, trên thị trường hiện nay đa phần là hàng ngoại cho nên giá đắt hơn so với loại đóng chai.
Tuy nhiên, nước muối sinh lý đơn liều rất dễ sử dụng bởi thiết kế ống nhỏ gọn, bo tròn, thích hợp với các bộ phận nhỏ như mắt, mũi, tai của trẻ sơ sinh. Ngoài ra, việc chỉ sử dụng trong ngày (dùng không hết đem bỏ) sẽ giúp bé tránh được vi khuẩn, nhiễm khuẩn chéo.
Một số loại nước muối sinh lý đơn liều phải kể đến như: Q-Mumasa, Fysoline, Gifrer… Đặc biệt trong số đó thì nước muối sinh lý Fysoline là sản phẩm chuyên biệt dành cho trẻ sơ sinh, sản phẩm này được các chuyên gia và khách hàng đánh giá rất cao. Bạn có thể tham khảo Nước muối sinh lý Fysoline có hiệu quả với trẻ nhỏ để biết thêm chi tiết về sản phẩm này.
Nhìn chung, tuỳ theo mục đích sử dụng và điều kiện kinh tế mà bạn chọn loại nước muối sinh lý phù hợp. Nhưng theo mình, chúng ta nên dùng loại nước muối sinh lý chuyên biệt dành cho trẻ sơ sinh vì đối tượng này có hệ niêm mạc và làn da rất mỏng, phải cẩn thận hơn so với trẻ nhỏ và người lớn.
Ngoài ra, bạn cần tìm hiểu về xuất xứ, nguồn gốc, thương hiệu của sản phẩm vì thị trường nước muối sinh lý hiện nay khá tạp nham, thật giả lẫn lộn. Cách tốt nhất là chọn những thương hiệu uy tín, được phân phối chính hãng, có giấy chứng nhận y tế.
6. Một số lưu ý
Để đạt được hiệu quả cao mà vẫn đảm bảo an toàn cho trẻ sơ sinh, khi sử dụng nước muối sinh lý cần chú ý:
- Nước muối sinh lý có 3 loại đó là: loại nhỏ mắt, mũi, tai; loại dùng để súc miệng, rửa vết thương và loại dùng để tiêm truyền cho nên bạn hãy sử dụng đúng mục đích. Cách tốt nhất là trước khi mua nên tham khảo ý kiến của dược sĩ.
- Đối với mắt, chỉ dùng nước muối sinh lý khi có hiện tượng viêm nhiễm, có gỉ vàng…còn nếu mắt bé bình thường thì không nên dùng, làm ảnh hưởng đến giác mạc. Ngoài ra, với trẻ sơ sinh bạn không nên nhỏ trực tiếp vào mắt bé mà hãy dùng 1 miếng gạc sau đó thấm nước muối và lau quanh viền mắt.
- Đối với mũi, ba mẹ tuyệt đối không được dùng xi lanh hút nước muối sinh lý và xịt thẳng vào mũi. Niêm mạc mũi của trẻ sơ sinh còn yếu, nếu dòng nước đi vào quá mạnh sẽ gây tổn thương niêm mạc, viêm nhiễm.
- Chỉ dùng nước muối sinh lý khi trẻ thức và tránh rửa mũi sau bữa ăn, có thể khiến bé nôn trớ.
- Trong trường hợp phải dùng nước muối sinh lý thì chỉ nhỏ 2-3 lần trong ngày, việc nhỏ quá nhiều hay lạm dụng nước muối sinh lý sẽ khiến cho tình trạng bệnh của bé trở lên nghiêm trọng hơn.
- Khi sử dụng tránh làm bẩn đầu chai. Với loại nước muối sinh lý đóng chai thì không được sử dụng quá nửa tháng kể từ khi mở nắp. Với loại nước muối sinh lý đơn liều thì 1 liều chỉ sử dụng trong 1 ngày, không dùng sang ngày thứ 2.
7. Hướng dẫn dùng nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh
Nước mỗi sinh lý được đóng gói theo nhiều kiểu khác nhau như: dạng chai, dạng xịt, dạng ống…cho nên bạn cần thực hiện đúng thao tác để bé không bị sặc, ho… dẫn đến sợ hãi, quấy khóc. Dưới đây là cách dùng nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh:
Đối với mắt
Để vệ sinh mắt bạn cần thực hiện theo các bước sau:
- Rửa sạch tay trước khi vệ sinh mắt cho bé.
- Lấy 2 miếng gạc sau đó thấm nước muối sinh lý và lau quanh viền mắt rồi đến khoé mắt. Không được sử dụng 1 miếng gạc để vệ sinh cả 2 mắt, mỗi mắt dùng 1 miếng riêng biệt.
- Vệ sinh 2-3 lần trong ngày, vào sáng khi ngủ dậy, trưa sau khi tắm và tối trước khi bé ngủ.
Đối với mũi
Quá trình vệ sinh mũi phức tạp hơn một chút so với mắt. Với mũi bạn chỉ nên sử dụng loại nước muối sinh lý dạng lọ nhỏ hoặc dạng ống, tuyệt đối không dùng loại chai 500ml rồi dùng xi lanh để xịt thẳng vào mũi như mình đã nói ở trên.
- Rửa sạch tay trước khi thao tác.
- Chuẩn bị nước muối sinh lý và lót 1 chiếc khăn sạch dưới cổ bé để nước chảy ra thấm vào đó.
- Đặt bé nằm nghiêng trên giường hoặc bàn, giữ nhẹ đầu sao cho đầu thấp mông cao.
- Đặt đầu lọ nước muối sinh lý vào sát vách mũi bé và bóp nhanh nhưng không quá mạnh để nước muối đi vào và chảy ra từ từ ở lỗ mũi bên kia, lúc này dịch mũi và gỉ sẽ bị cuốn trôi ra ngoài.
- Nghỉ khoảng 2 phút và lặp lại thao tác trên với lỗ mũi còn lại.
- Sau khi nhỏ xong, để bé nằm nghỉ khoảng 1-2 phút mới bế bé dậy, lấy khăn lau sạch phần nước muối chảy ra ngoài
Trong trường hợp dịch mũi của trẻ quá đặc không trôi ra được thì nhỏ 2 giọt, sau đó lấy tay day nhẹ và dùng dụng cụ hút mũi để hút. Nếu là gỉ cứng thì chỉ cần nhỏ 1 giọt và đợi khoảng 30 giây để gỉ mềm ra rồi dùng tăm bông lấy gỉ ra ngoài.
Đối với tai
Nhiều người thường nghĩ dùng nước muối sinh lý để vệ sinh tai trẻ sơ sinh là không an toàn, tuy nhiên việc này sẽ không ảnh hưởng gì đến sức khoẻ của bé nếu như bạn sử dụng loại nước muối phù hợp và thao tác đúng. Cách làm như sau:
- Rửa sạch tay.
- Chuẩn bị nước muối sinh lý và một chiếc khăn mềm.
- Lấy nước muối nhỏ vào vành tai trẻ sau đó dùng khăn mềm lau sạch vành tai.
Chú ý: chỉ nên vệ sinh tai bé bằng nước muối sinh lý 1 lần 1 tuần khi bẩn, tránh lạm dụng sẽ kích thích khiến cho ráy tai trẻ nhiều lên.
8. Có nên dùng nước muối cho trẻ sơ sinh?
Sau khi tìm hiểu về nước muối sinh lý, chúng ta quay trở lại với câu hỏi đầu bài:
Có nên dùng nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh?
Câu trả lời là: Có
Nhưng…
Nước muối sinh lý là loại dược phẩm chỉ có tác dụng hỗ trợ điều trị, vệ sinh mắt mũi họng khi bé có các triệu chứng: viêm nhiễm, gỉ mắt, gỉ mũi nhiều, nghẹt mũi, dị vật… chứ nó không thể tiêu diệt vi khuẩn hay chữa khỏi bệnh.
Vì vậy, dù là lành tính thì bạn cũng không nên lạm dụng nó, tránh trường hợp từ không bệnh thành có bệnh. Cha mẹ nên sử dụng nước muối sinh lý đúng mục đích, đúng liều lượng để đạt được kết quả như mong muốn.
Cuối cùng, nếu có bất cứ thắc mắc hay kinh nghiệm gì về việc sử dụng nước muối sinh lý cho trẻ sơ sinh thì bạn vui lòng để lại bình luận phía dưới, cảm ơn đã theo dõi bài viết !
