Trong bài này các mẹ hãy cùng mình tìm hiểu về chậm phát triển trí tuệ ở trẻ em. Cùng xem nguyên nhân, biểu hiện và giải pháp cho tình trạng này là gì nhé!
1. Chậm phát triển trí tuệ là gì?
Trẻ chậm phát triển trí tuệ hay còn gọi là khiếm khuyết trí não, đây là tình trạng mà trí thông minh và các kỹ năng cần thiết của trẻ nằm dưới mức trung bình và thường xảy ra ở trẻ dưới 18 tuổi.
Những đứa trẻ chậm phát triển trí tuệ vẫn có thể học và thực hiện các kỹ năng mới nhưng chậm hơn so với trẻ phát triển bình thường.
Ngoài ra, chức năng não bộ của trẻ chậm phát triển trí tuệ thường bị giới hạn trong các hoạt động như: nói chuyện, chăm sóc bản thân, hành vi xã hội….
Cụ thể hơn, trẻ thường bị hạn chế ở chức năng trí tuệ và kỹ năng thích ứng.
Chức năng trí tuệ
Vấn đề này được biểu hiện thông qua chỉ số IQ của trẻ. Như chúng ta đã biết, IQ trung bình của con người là 100, nếu trẻ có IQ thấp hơn 70 thì được xem là chậm phát triển trí tuệ.
IQ thấp sẽ dẫn đến nhiều vấn đề trong quá trình phát triển trí não, ảnh hưởng đến học tập, vui chơi và hành vi xã hội, trẻ không thể đưa ra những quyết định khôn ngoan và rất khó khắc phục triệt để.
Chính vì vậy mà trẻ IQ thấp thường mất kiểm soát, dễ bị kích động, hung hăng với những người xung quanh, kể cả khi đối diện với tình huống đơn giản nhất.
Kỹ năng thích ứng
Vấn đề này bao gồm các kỹ năng cần thiết trong cuộc sống thường ngày nhưng có 3 kỹ năng chính, đó là:
- Kỹ năng khái niệm: đây là kỹ năng cơ bản nhất mà một đứa trẻ cần phải có, ví dụ như: giao tiếp, đọc, viết, tính toán, khả năng xác định thời gian và tự định hướng.
- Kỹ năng xã hội: khả năng hòa nhập với môi trường xung quanh (bạn bè, gia đình, trường lớp)
- Kỹ năng thực hành: học tập, tự chăm sóc bản thân…
2. Các mức độ chậm phát triển trí tuệ ở trẻ
Chậm phát triển trí tuệ ở trẻ được chia thành 4 cấp độ: nhẹ, trung bình, nặng, đặc biệt (rất nặng)
Cấp độ nhẹ
Theo thống kê trên toàn cầu, có khoảng 80% – 85% trẻ chậm phát triển trí tuệ thuộc cấp độ này. Chỉ số IQ của trẻ nằm trong khoảng 50 – 75.
Trẻ chậm phát triển trí tuệ cấp độ nhẹ biểu hiện qua việc khó khăn khi viết, đọc và không thể tự đưa ra quyết định cho bản thân.
Những bé thuộc nhóm này thường mất nhiều thời gian hơn để học các kỹ năng giao tiếp cơ bản so với trẻ bình thường.
Tuy nhiên, nếu được giáo dục và hỗ trợ từ gia đình, cộng đồng thì bé hoàn toàn có thể giao tiếp tốt với môi trường xung quanh và học hết tiểu học. Đến khi trưởng thành bé có thể tự lập giống như trẻ bình thường.
Cấp độ trung bình
Có khoảng 10% trẻ chậm phát triển trí tuệ thuộc mức trung bình, IQ dao động từ 35-55. Trẻ thuộc nhóm này nếu được sự hướng dẫn của người thân thì có thể tự tắm, ăn uống, vệ sinh và học viết, đọc.
Nhìn chung trẻ tiếp thu khá chậm nhưng vẫn có thể thực hành những kỹ năng cơ bản, nếu được rèn luyện và học tập tại môi trường đặc biệt thì hoàn toàn có thể chung sống với cộng đồng.
Cấp độ nặng
Có 3% – 5% trẻ chậm phát triển trí tuệ thuộc nhóm này và có chỉ số IQ thấp, chỉ khoảng 20 – 40. Trẻ cần đến các trung tâm cộng đồng để rèn luyện kỹ năng giao tiếp, khả năng tự chăm sóc bản thân, đến tuổi trưởng thành trẻ cần có sự giám sát của người có chuyên môn trong lĩnh vực tâm thần.
Cấp độ đặc biệt (rất nặng)
Thật may là chỉ có khoảng 1% – 2% trẻ chậm phát triển trí tuệ thuộc nhóm này. Ở cấp độ này trẻ có chỉ số IQ rất thấp, chỉ 20 – 25.
Do bị tổn thương dây thần kinh nên mọi hoạt động, sinh hoạt của trẻ cần phải có sự giám sát của người lớn. Trong quá trình học các kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự chăm sóc bản thân bắt buộc phải có sự trợ giúp của người thân và cộng đồng và nó diễn ra trong một thời gian dài.
Trung tâm cộng đồng hay trường học đặc biệt là môi trường thích hợp với trẻ chậm phát triển trí tuệ mức đặc biệt.
3. Nguyên nhân trẻ chậm phát triển trí tuệ
Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ chậm phát triển trí tuệ nhưng hầu hết vẫn chưa xác định được rõ ràng, tỷ lệ này chiếm khoảng 60%. Nhưng theo nhiều nghiên cứu khoa học thì có 4 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng trẻ chậm phát triển trí tuệ.
Di truyền
Tỷ lệ trẻ chậm phát triển trí tuệ do yếu tố di truyền chiếm khoảng 30%. Trẻ nào có bố mẹ gặp vấn đề về não bộ hay hệ thần kinh bị tổn thương sẽ có nguy cơ chậm phát triển trí tuệ. Điều này là do dị thể bất thường từ bố mẹ truyền sang con và gây khuyết tật.
Ngoài ra, chứng rối loạn chuyển hóa (bệnh Phenylketone niệu) của bố mẹ cũng có thể là nguyên nhân khiến con chậm phát triển trí tuệ.
Nhìn chung, các yếu tố di truyền từ cha mẹ sẽ ảnh hưởng đến hệ thần kinh, cấu tạo não và khả năng hoạt động của các giác quan.
Khi mang thai
Giai đoạn mang thai đóng vai trò rất quan trọng với trí não của trẻ, đặc biệt là 3 tháng đầu. Thời gian này nếu người mẹ dùng các chất kích thích như: rượu, bia, ma túy… sẽ gây ra những tác động tiêu cực lên não bộ của trẻ. Dù là sử dụng trực tiếp hay gián tiếp thì các chất trên vẫn làm tăng nguy cơ chậm phát triển trí tuệ ở trẻ.
Ngoài ra, trong quá trình mang thai nếu mẹ mắc các chứng bệnh như: cao huyết áp, rubella, nhiễm trùng hoặc uống quá nhiều thuốc tây cũng có thể ảnh hưởng đến trí tuệ của trẻ, làm rối loạn lưu thông máu và dưỡng chất nuôi thai nhi.
Những dị tật bẩm sinh sẽ khiến não và hệ thần kinh trung ương của trẻ bị ảnh hưởng nặng nề và đây là nguyên nhân chính dẫn chậm phát triển trí tuệ.
Bệnh tật
Nếu để ý bạn sẽ thấy, trẻ không tiêm chủng phòng ngừa các bệnh như: thủy đậu, sởi, quai bị, viêm não…sẽ có nguy cơ cao mắc các bệnh liên quan đến phát triển trí não như: hội chứng down, nhiễm trùng não, bại não…
Ngoài ra, trẻ gặp thương tích do ngã, tai nạn dẫn đến tổn thương sọ não cũng có thể là nguyên nhân của chậm phát triển trí tuệ.
Môi trường
Xã hội phát triển kéo theo ô nhiễm môi trường, khói bụi, thực phẩm bẩn và khi trẻ tiếp xúc với những yếu tố này sẽ khiến tình trạng chậm phát triển trí tuệ tăng cao.
Bên cạnh đó, những trẻ sống trong môi trường thiếu tình thương, thiếu sự quan tâm của người thân cũng là nguyên nhân của các chứng bệnh tự kỷ, tăng động… và kết cục là chậm phát triển trí tuệ.
Chính vì vậy, các bậc cha mẹ hãy thường xuyên quan tâm và chăm sóc con, cả về yếu tố dinh dưỡng lẫn tinh thần để bé có một trí tuệ phát triển toàn diện nhất.
4. Dấu hiệu nhận biết
Dấu hiệu nhận biết rõ nhất ở trẻ chậm phát triển trí tuệ đó là không đạt được các cột mốc phát triển bình thường. Ví dụ như chậm lẫy, ngồi, đứng…hoặc chậm nói, khó diễn đạt, không linh hoạt, không phân biệt được màu sắc…
Ngoài ra, trẻ không thể hiểu những điều đơn giản, không thể ghi nhớ, gặp khó khăn trong học tập và không có những kỹ năng cơ bản như tự đi vệ sinh, mặc quần áo cũng là dấu hiệu của chậm phát triển trí tuệ.
Về hành vi, trẻ thường có những biểu hiện như: không thể kiểm soát bản thân (hiếu chiến, bướng bỉnh, tự gây thương tích, thụ động), luôn gặp khó khăn trong hành xử xã hội, thiếu tập trung và có khả năng chịu đựng thấp.
Đối với chậm phát triển mức độ nhẹ thì trẻ có thể học ở bậc tiểu học nhưng khả năng tiếp thu và thực hành sẽ kém hơn trẻ bình thường.
Còn đối với trẻ chậm phát triển mức trung bình, nặng và đặc biệt thì không thể tính toán, tư duy thấp, không thể giao tiếp một cách bình thường. Những trẻ này cần được đặt trong môi trường đặc biệt và phải có sự quan tâm, chăm sóc của người có chuyên môn.
Nhìn chung, có 4 dấu hiệu để nhận biết một đứa trẻ chậm phát triển trí tuệ, đó là:
- Trí nhớ kém
- Học chậm
- Không thể tập trung
- Thiếu hứng thú
5. Ảnh hưởng của chậm phát triển trí tuệ
Khi trẻ rơi vào tình trạng chậm phát triển trí tuệ sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề . Vì có nhiều mức độ khác nhau nên mỗi trẻ sẽ phải chịu sự ảnh hưởng khác nhau, bao gồm:
- Trẻ không thể tạo được mối quan hệ với những người xung quanh nên sẽ cảm thấy cô đơn, chán nản.
- Trẻ luôn cần cha mẹ, người thân trợ giúp những vấn đề đơn giản nhất, như ăn uống, vệ sinh cá nhân…
- Luôn gặp trở ngại trong việc học tập, giao tiếp, không thể thể hiện mong muốn của bản thân.
6. Giải pháp
Thực tế thì chậm phát triển trí tuệ không phải là bệnh và không thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng nếu cha mẹ phát hiện sớm và can thiệp kịp thời thì có thể cải thiện tình hình.
Nếu bé chưa ra đời thì hãy chủ động NGĂN NGỪA, còn nếu bé rơi vào tình trạng này thì cần áp dụng các biện pháp ĐIỀU TRỊ.
Ngăn ngừa
Trong quá trình mang thai, mẹ nên chăm sóc bản thân và thai nhi đúng cách, bổ sung đầy đủ dưỡng chất, tinh thần thoải mái và tránh xa rượu, bia, ma túy, chất kích thích… Việc này sẽ giúp bé tránh khỏi tình trạng chậm phát triển trí tuệ. Ngoài ra, mẹ nên khám thai định kỳ để đảm bảo bé vẫn phát triển bình thường.
Khi ra đời hãy tiêm chủng cho bé đầy đủ để tránh các bệnh truyền nhiễm có khả năng ảnh hưởng đến chức năng não bộ.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần thực hiện các bài kiểm tra sàng lọc về phát triển thể chất và trí tuệ do bác sĩ chuyên khoa thực hiện.
Điều trị
Trẻ chậm phát triển trí tuệ cần được học trong môi trường đặc biệt hoặc các trung tâm cộng đồng. Tại đây, những người có chuyên môn trong lĩnh vực tâm thần sẽ hướng dẫn trẻ những kỹ năng cơ bản như: ăn uống, chăm sóc bản thân và học các kỹ năng giao tiếp như đọc, viết.
Tại những môi trường này trẻ sẽ được học theo các giáo án khác nhau tùy vào mức độ chậm phát triển. Những trẻ bị nhẹ thì sẽ được trợ giúp để làm một số công việc đơn giản, còn trẻ bị nặng thì cần sự trông nom và giám sát kỹ hơn. Ngoài học kỹ năng trẻ còn được tham gia các hoạt động ngoại khóa để tinh thần thoải mái và tự tin hơn.
7. Cha mẹ cần làm gì?
Điều trị, chăm sóc và giáo dục một đứa trẻ chậm phát triển trí tuệ vất vả hơn nhiều so với việc nuôi 1 đứa trẻ bình thường. Cha mẹ cần có sự kiên trì, tình thương và thấu hiểu con trong mọi việc.
Nếu trẻ làm điều không đúng thì cũng không nên quát mắng mà hãy nói chuyện nhẹ nhàng, giải thích cho con bằng ngôn từ dễ hiểu nhất. Ngược lại, nếu làm tốt hãy khen ngợi và động viên con, giúp con có thêm động lực và niềm vui trong cuộc sống.
Cha mẹ cũng đừng quên cho con tham gia các hoạt động vui chơi như: vẽ tranh, ca hát… và khuyến khích con thực hiện những điều mới mẻ trong cuộc sống hàng ngày.
Trong quá trình vui chơi, thực hiện các kỹ năng xã hội cha mẹ nên bên cạnh và hướng dẫn con những điều đơn giản nhất, sau khi đã làm quen thì hãy chuyển sang các hoạt động phức tạp hơn
Để tránh trường hợp bé bị quá tải, khó tiếp thu thì cha mẹ hãy chia nhỏ và để bé thực hiện theo từng bước.
Trẻ chậm phát triển trí tuệ có khả năng tiếp thu và ghi nhớ kém nên mọi hoạt động cha mẹ cần hướng dẫn và lặp lại nhiều lần để bé hiểu.
Bạn nên nhớ rằng: Dù không thể hiểu bố mẹ nói nhưng việc thường xuyên gần gũi, trò chuyện, vui chơi sẽ giúp con cảm nhận được tình yêu thương của bố mẹ.
Chính vì vậy, nói chuyện với bé, kể chuyện cho bé nghe…là cách để khuyến khích bé vận động cả về thể chất lẫn trí tuệ.
Ngoài những biện pháp trên, cha mẹ nên bổ sung các loại thực phẩm tăng cường sức khỏe não bộ cho bé bởi đây là cơ quan chịu trách nhiệm chính trong việc phát triển trí tuệ ở trẻ.
Về thực đơn, cha mẹ cần đảm bảo và cân bằng chế độ dinh dưỡng cho bé, bao gồm các vitamin, khoáng chất cần thiết. Mẹ nên chọn các loại thực phẩm chứa nhiều Omega 3, axit folic, sắt, vitamin A….để bổ sung cho bé.
8. Lời kết
Trên đây là toàn bộ những kiến thức liên quan đến vấn đề chậm phát triển trí tuệ ở trẻ em. Dù ở mức độ nào đi chăng nữa thì cha mẹ vẫn là người đóng vai trò quan trọng nhất trong việc điều trị và chăm sóc con.
Nuôi dưỡng một đứa trẻ chậm phát triển trí tuệ là điều không hề dễ, cha mẹ cần vượt qua và chấp nhận thực tế để hỗ trợ con trong suốt hành trình gian nan này.
Hãy tin tưởng rằng, dù chậm phát triển nhưng có cha me, có người thân và cộng đồng thì con vẫn có thể đạt được những dấu mốc quan trọng trong cuộc đời, để sau này trưởng thành con vẫn là người có ích cho gia đình và xã hội.
Cảm ơn bạn đã theo dõi bài viết !
